Liceum Ogólnokształcące im. Zuzanny Ginczanki w Warszawie to pierwsze w Polsce, po zamknięciu szkół żydowskich po roku 1968, mniejszościowe świeckie liceum żydowskie. Rozpoczęło pracę 1 września 2020 roku i dziś, w czwartym roku istnienia, uczy się w nim w sześciu klasach 90 osób. We wrześniu 2023 roku przyjęliśmy dwie klasy pierwsze. W przyszłości zamierzamy uczyć i w polskim programem nauczania i w programie matury międzynarodowej (IB). Liceum będzie wyposażone w nowoczesną pracownię science, tworzoną dzięki współpracy z Bio Centrum Edukacji Naukowej w filii przy ulicy Skierniewickiej (tuż przy Metrze Płocka).
„Żydowskość“ szkoły — wskutek Zagłady oraz kolejnych powojennych fal represji antysemickich, a wraz z nimi przymusowych wyjazdów Żydów z Polski — nie może już oznaczać tego, co przed wojną, a nawet jeszcze po jej zakończeniu. Przerwana została międzypokoleniowa transmisja świeckiej kultury opartej na języku jidysz, tak charakterystycznej między innymi dla Warszawy. Od dawna już nie jest ona żywą kulturą polsko-żydowskich domów. Dziś więc świadomie sięgamy do tego kulturowego dorobku, uczymy się go i przykładamy do współczesnego życia, a jednocześnie pielęgnujemy „mniejszościowy“ sposób widzenia świata, pełną ciekawości otwartość na różnorodność odmiennych tożsamości, społeczną wrażliwość nakierowaną na wszystkich, którzy potrzebują dziś opieki: od najsłabszych w społeczeństwie osób po zwierzęta i świat przyrody. „Żydowskość“ oznacza więc również typ otwartej wrażliwości i zaangażowania w świat, który nas obchodzi, wspomaganych przekonaniem, że warto go zmieniać na lepsze.
Liceum tworzone jest w mocnej współpracy uczniów, rodziców i nauczycieli. To miejsce otwarte dla wszystkich uczniów, pokazujące, jak czerpać inspiracje i siłę z różnorodności tożsamościowej. Świadomość kultury żydowskiej łączymy z głęboką nauką i zaangażowaniem społecznym. Rywalizację zastępujemy współpracą, uczeniem się od siebie nawzajem, wspieraniem się oraz troską o dobrostan każdej osoby. Tradycyjne wychowawstwo wspomagamy tutorialem, czyli wsparciem i opieką nauczyciela sprawowaną nad kilkorgiem uczniów, realizowaną najczęściej poprzez indywidualne spotkania. Zamiast uczenia się poza klasą i niepotrzebnych zadań́ domowych, tworzymy i organizujemy przestrzeń do skutecznej nauki podczas dobrych lekcji. Szkoła jest miejscem odnajdywania i rozwoju własnych pasji oraz dobrego przygotowania do późniejszych studiów.
Społeczność́ licealna decyduje o sobie w sposób demokratyczny, kształtując taką rzeczywistość́ międzyludzką, jakiej dla siebie pragnie, i ożywiając tradycyjne żydowskie wartości: tikun olam (hebr., naprawa świata), równość́, odpowiedzialność́ i współodczuwanie. Tworzymy miejsce, w którym uczymy się̨ wiele o życiu, o sobie, o różnych naukach i sztukach, które daje nam konkretne umiejętności, i które lubimy.
Patronką szkoły uczyniliśmy Zuzannę Ginczankę (1917-1944) — zamordowaną w młodości, żydowską poetkę piszącą po polsku, bardzo odważną i zaskakującą w swoich przedwojennych i wojennych wierszach, wszechstronnie utalentowaną artystkę, z wolna odkrywaną przez ostatnie 25 lat. Myślimy, że nastoletni uczniowie szkoły znajdą w jej biografii i twórczości ważne inspiracje dla samych siebie tak w perspektywie indywidualnej, jak i społecznej.
W szkole pracuje wyjątkowy zespół świetnych i zaangażowanych w swą pracę nauczycielek i nauczycieli, często mogących czerpać ze swoich nietuzinkowych doświadczeń, pracy naukowej i artystycznej, działań społecznych. Są to osoby, które zdobywały wykształcenie w różnych miejscach Polski i świata, swobodnie poruszający się w ramach własnych dyscyplin oraz pomiędzy nimi. Liceum kierowane jest przez osoby z doświadczeniem, wizją, poczuciem misji, podzielające wspominane tu wartości, znające uwarunkowania rynku edukacyjnego oraz zróżnicowane sposoby uczenia i skutecznego zarządzania szkołą. Część nauczycieli zdobywała doświadczenie w Szkole Edukacji Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Uniwersytetu Warszawskiego. Między innymi z tego miejsca pochodzą nowoczesne, twórcze, społecznie wrażliwe metody pracy, które uznaliśmy za ważne dla naszej społeczności. Stosowane u nas sposoby uczenia obecne są również od dawna w edukacji żydowskiej (zwłaszcza praca w parach, uczenie się oparte na współpracy).
Liceum żyje i pracuje w skomplikowanej rzeczywistości społecznej, na przecięciu większościowego społeczeństwa polskiego i niewielkiej społeczności żydowskiej. Doceniamy potencjał tkwiący w intensywnych i interesujących relacjach społecznych, chcemy być nie tylko ich odbiorcami, ale i animatorami. Szkoła jest więc otwarta na współpracę z innymi instytucjami o różnym charakterze, w tym na współpracę międzynarodową, także z Jewish Community Center w Warszawie – miejscem ważnym między innymi dla młodej żydowskiej inteligencji.
JAK UCZYMY?
Liceum Ginczanki zostało stworzone jako szkoła, w której wszystkie osoby uczniowskie mają zapewniony równy dostęp do jak najlepszej edukacji. Co to znaczy? Oznacza to, że każda uczennica i każdy uczeń mają zapewnione warunki do indywidualnego skutecznego uczenia się wszystkich przedmiotów, wzmacniania i rozwijania własnych zainteresowań i pasji oraz uzupełniania umiejętności i wiedzy z tych dziedzin, w których ich brakuje. Oznacza to również, że każda uczennica i każdy uczeń uczą się w szkole współdziałania i uczenia się od siebie nawzajem (stąd na przykład praca w grupach czy prace projektowe, a także społeczny aktywizm). Chcemy, by uczyli się tego na każdej lekcji każdego dnia.
Nauczyciele Liceum Ginczanki są przekonani, że człowiek uczy się mocniej i głębiej, jeśli wie nie tylko to, czego się uczy, ale też — jak się uczy i po co. Wynika stąd potrzeba stwarzania okazji po temu, by każda osoba mogła budować własną świadomość uczenia się. Chcemy, by i tego uczniowie uczyli się na każdej lekcji każdego dnia. Dlatego nauczyciele proszą czasem na końcu zajęć, by napisali oni bądź powiedzieli, czego się dziś nauczyli, jaką konkretną nową rzecz zabierają z zajęć. Z tego samego względu zapraszają uczniów do spojrzenia wstecz, w głąb lekcji, by każda osoba moga odtworzyć przebieg własnej pracy i uświadomić sobie sposób, za pomocą którego się dziś skutecznie uczyła.
Szczególnie ważna jest również nauka na błędach i błędnych przekonaniach, co dotyczy tak uczniów, jak i nauczycieli — stwarzamy w szkole warunki bezpieczne do uczenia się na błędach. To poczucie bezpieczeństwa ma zapewniać między innymi system oceniania pracy uczniów. Nad stopniem wyrażanym za pomocą cyfry przeważa w nim informacja zwrotna kierowana przez nauczyciela wprost do ucznia. W połowie każdego semestru osoby uczące się otrzymują opisową informację zwrotną od nauczyciela każdego przedmiotu, a na koniec pierwszego semestru osoby uczące nie wystawiają stopni z poszczególnych przedmiotów, ale decydują o zaliczeniach, wystawiają przypuszczalną ocenę końcoworoczną za pomocą stopnia oraz wskazują na konkretne działania, jakie są ich zdaniem niezbędne, by każda osoba mogła osiągnąć taki poziom kształcenia, do jakiego aspiruje.
Na początku każdego roku szkolnego wyjeżdżamy na kilka dni, by poznać się lepiej i zintegrować. Organizujemy wycieczki kilkudniowe i jednodniowe, wyjścia do teatrów, do muzeów, bibliotek i do ośrodków akademickich. Korzystamy też z możliwości poznawania miejsc żydowskich w Warszawie i w różnych innych miejscach. Uczymy się aktywnie w szkole i poza nią przez cały rok.
Co pewien czas mamy możliwość uczenia się od osób, które odwiedzają naszą szkołę, a są to ludzie nauki, artyści i artystki, działaczki i działacze społeczni, autorki i autorzy i osoby, które z pasją i ekspercko zajmują się najróżniejszymi obszarami życia.
Liceum Ginczanki to szkoła oparta na rozmowach wszystkich ze wszystkimi i dobrych, bliskich relacjach. Jest świecką szkołą o ustroju demokratycznym. Taką chcemy ją tworzyć każdego dnia, bo uważamy, że to podstawa rozwijania się wszystkich osób, które znajdą się w jej wnętrzu. Za tą koncepcją stoją również wartości żydowskie: ważne znaczenie edukacji, równość między ludźmi, pielęgnowanie i wspieranie odmiennych, mniejszościowych punktów widzenia i perspektyw.
Do realizacji takiej koncepcji szkoły niezbędne jest uczenie się każdej uczennicy i każdego ucznia na każdej lekcji każdego dnia – korzystanie z szansy, jaką wszystkim stwarza. Dlatego konieczna jest aktywna, żywa obecność nauczyciela i uczniów na lekcji, w jej teraźniejszości, co oznacza przygotowanie tych ostatnich do każdej z nich poprzez wykonywanie na bieżąco niezbędnych zadań domowych, czytanie artykułów i książek oraz efektywna praca podczas lekcji, wykonywanie wszystkich ćwiczeń i zadań, mówienie i pisanie. Nie można być uczniem Liceum Ginczanki, nie angażując się i nie współpracując.
By wszystko to było możliwe, każda osoba ucząca się może, jeśli zechce, otrzymać wsparcie ze strony swojej tutorki/tutora, psycholożki szkolnej, nauczycieli oraz zespołu zarządzającego szkołą. Nie jest możliwe, by jakikolwiek uczeń bądź jakakolwiek uczennica pozostała bez pomocy w naszej szkole. Dlatego jesteśmy pewni, że jej koncepcja i program, choć bardzo odbiegają od przyzwyczajeń i nawyków, jakie przynosimy z innych miejsc i do których czasem uciekamy w obronie przed wysiłkiem, są możliwe do realizacji przez każdego człowieka. Taka jest droga, jaką wybraliśmy.